SKAMPA INTERNATIONAL ELBASAN UNA EXPERIENCIA INOLVIDABLE
Primera Parte.
Busque la traducción al Albanés al final de la página
Mi primera impresión al llegar a Elbasan, tercera ciudad Albanesa en importancia, fue salir a la calle y encontrar una población de la tercera edad que dominaba el panorama visual en cada rincón de este histórico lugar. Para mi fue impresionante, pues no es lo que yo estoy acostumbrado a ver ni en los Estados Unidos ni en la República Dominicana, de donde soy originario. Mi vista no se cansaba de impresionarse al ver las plazas, los cafés, las aceras, las tiendas, donde las personas de la tercera edad eran los protagonistas. He de confesar que fue una maravillosa primera impresión.
Descubrí un pueblo con una historia milenaria, dueño de muchas transformaciones, de gente bella que irradian ilusión y esperanzas hasta en su forma de mirar e interactuar con los demás. En este corto tiempo descubrí que sus miradas tenían mucho que ver con la mía, esa forma de mirarte a los ojos y sonreír que también es característico de mi gente en la República Dominicana. Este detalle me hizo enamorarme del lugar y de su gente. Yo provengo de un país joven en comparación, sin embargo, es impresionante como pueden los pueblos tener cosas que los asemejen, que los acerquen, aun estando tan distantes unos de otros.
Así comienza mi inolvidable experiencia en el Skampa 21 International durante el mes de octubre del 2019, en Elbasan, Albania. Desde mi llegada descubrí a un país en vías de albergar nuevas posibilidades, donde el impresionante entusiasmo de su gente es el protagonista del ambiente que allí se respira. Su amabilidad, el amor a las artes, historia y siglos de experiencias en los temas de transformación a través de las diferentes migraciones que lo conforman, es parte del día a día de este hermoso lugar.
El Festival Skampa 21
Este importante evento cultural de repercusión internacional, auspiciado por diferentes instituciones tales como Bashkia Elbasan, abi American Bank Of Investments, Ministria E Kultures, Atlas Of Transitions, Rumanian Cultural Institutem, Embassy of Romania, Embassy Of Hungary y Metropol, así como el la Alcaldia de Elbasan y su alcalde, el señor Glendian Llatja, entre otras instituciones. Skampa International, estuvo representado por múltiples eventos y puestas en escena del teatro local de varias ciudades del país, como Shqiperi, Elbasan, Tirana y de países como Maqedonia E Veriut: Macedonia, Azerbajxhan/Azerbaijan, Italia, Rumania, Hungría, Kosovo, Polonia, entre otros; convirtiendo nuestra participación en esta edición del festival como la única representación de República Dominicana, Estados Unidos y el continente Americano en general, un gran honor para mí, haber inmortalizado a Peter El Rojo como parte del Skampa Festival 2019 en Elbasan, Albania.
Peter El Rojo The Gorilla stage pictures by Lirim Abazi.
Entre los espectáculos teatrales que pude ver (y no los vi todos) están:
Jashte Bie Bore/Outdoors, It is Snowing, Teatri Kombetar, un psicodrama que es una reflexion sobre la realidad que vivimos hoy dia, la familia, las relaciones, en un tiempo cuando el problema de la migración esta en su punto mas alto. Con un gran elenco de buenos actores como Trimosh Ramadani, Terit Neziri, Blerim Ismani, Muzafer Etemi.
Esperando a Godot de Samuel Beckett una puesta en escena de la compañía Azerbajan State Musical Theater bajo la magnífica dirección de Younes Valipour con los actores Shovgi Huseynov, Azizagha Azizov, Alimammad Novruzov, Huseyn Alili, Huseyn y el joven actor y músico Huseyn Naghiyev.
Haber podido disfrutar del talento y la presencia de Maia Morgenstern y Marius Boroschi, no tiene parámetros, la fuerza, la presencia escénica de ambos, fue algo impresionante y les confieso que por las ocupaciones del día, Peter Dubó y yo, llegamos al teatro corriendo y entramos justo antes de comenzar la función y la verdad sea dicha, ese día, no pude revisar la programación, no sabía lo que había en cartelera. Por tal razón, no teníamos idea de que seriamos testigos del gran trabajo que nos traían estos dos grandes actores Rumanos. Al final de la función, nos dirigimos a la recepción presentada en el histórico hotel donde nos hospedamos, Real Scampis, un hermoso lugar amparado en las milenarias murallas de la ciudad de Elbasan. Durante el evento, el director artístico del Skampa International, el Sr. Adonis Filipo, tubo la gentileza de presentarnos con el alcalde de la ciudad y con estos dos excelentes actores y pude manifestarles a ambos mi admiración por tan excelente trabajo.
Una de las experiencias mas gratas de mi participación en Skampa International 21 fue haber conocido y compartido todos los días con la legendaria actriz de Cine, teatro y televisión, la gran Diva de los clásicos de la escena del teatro griego, adoración de su país, Albania, Margarita Xhepa, quien asistió a todas las presentaciones acompañada de su asistente, con una energía y un entusiasmo, que ya quisiéramos tener muchos de nosotros. Ser testigo de la manifestación de cariño que su pueblo le profesa, fue algo hermoso he inolvidable.
“Bella
Margarita” como la llamé desde el instante en que nos presentaron, me dejo
impresionado por su dulzura y elegancia, aunque en algún momento pude presencia
su carácter fuerte, lo que me hizo admirarla aún más.
Sus palabras y expresiones sobre mi trabajo, los llevaré siempre conmigo entre las cosas más bellas que he podido escuchar durante toda mi carrera. Por suerte, Peter Dubó, aprovechando la ocasión la entrevistó para su programa de TV en los Estados Unidos y esto nos queda para la posteridad como gran recuerdo de un magnifico testimonio.
A veces, la
vida nos presenta situaciones que redefinen un sinnúmero de cosas; y los
momentos más complejos desdibujan el carácter de las personas. La
disciplina y el entrenamiento teatral tiene mucho en común con el entrenamiento de la brigada de un ejército, en
donde el deber está por encima de todo, tan significativa como el “juramento hipocrático” en medina, el ritual
de la representación esta por encima de todo y debemos llegar al rito de la representación
con preparación, entrega, convicción, disciplina, ética profesional, respeto para
con el público, nuestros compañeros de escena, técnicos, el autor de la
historia y la obra que nos toca
representar. Aunque en ocasiones, circunstancias fuera del alcance
de nuestro control, pueden llegar a ser más fuertes que cualquier razonamiento
profesional.
Ya pautada mi participación en la edición 21 del Skampa International, se presentó una situación familiar que por primera vez me hizo pensar en renunciar a un compromiso adquirido; renunciar sin pensarlo dos veces, pero mi familia, que durante toda una vida han vivido mi devoción por mi trabajo y conocen de mi disciplina y entrega al teatro, no lo permitieron, no iban a permitir que yo por vez primera fallara a mi responsabilidad y al trabajo de quienes esperaban por mí y contaban con mi presencia. De esta manera y dentro de la situación que vivíamos, ellos se aseguraron de que yo llegara al aeropuerto muy a tiempo para responder al compromiso establecido, Tahiana, mi sobrina se encargó esto fuera así.
En todo este trayecto, mi corazón y pensamientos se habían quedado en casa, junto a los míos, pero, el autocontrol, la concentración de la atención, armas vitales que adquieres con el entrenamiento, emergen en los momentos que más lo necesitas.
Una vez aterrizamos en Tirana, capital de Albania, nos recibió el maestro y director teatral Adonis Filipi. Para mí fue una conexión inmediata, sentí que lo conocía de toda una vida. Compartir con él sobre su filosofía de la enseñanza teatral y del teatro en general fue algo muy especial, su amabilidad y sus atenciones fueron siempre las mejores. Hombre de conversación inteligente, siempre con la palabra precisa y la calma que se aprende con la vivencia y el carácter de los años. Agradezco sus palabras y todo lo que expreso públicamente el día de mi presentación, sus palabra para mi no tienen precio, me hizo sentir muy alagado; y espero que algún día se materialice aquel deseo suyo sobre esa historia de la cual me habló, para que yo fuera parte de la misma.
Este ha sido un antes y un después, ante el trabajo compartido con Peter Dubó, mi compañero de viaje y director técnico de Peter El Rojo The Gorilla, por todo lo que viví con los colegas con quienes pude compartir este corto periodo, por el recibimiento del público hacia mi trabajo, por las atenciones de la prensa y todos los que componen este maravilloso evento cultural, por la gente de Elbasan, sus calles y sus historias, por la familia Filipi, los técnicos del teatro, ahí un antes y un después inolvidable para mí y lo repetiría mañana mismo y de mil amores.
Gracias Adonis Filipi, gracias Albania, Elbasan, gracias Skampa 21/2019
SKAMPA ND INTERNATIONALRKOMBTARE ELBASAN NJE EKSPERIENCA E
PAPRANUESHME
Pjesa e Parë
Shikoni për përkthimin shqip në fund të faqes
Përshtypja ime e parë kur mbërrita në Elbasan, qyteti i
tretë shqiptar me rëndësi, ishte të dilja dhe të gjeja një popullsi të moshës
së tretë që mbizotëronte në panoramën vizive në çdo cep të këtij vendi
historik. Për mua ishte mbresëlënëse, sepse nuk është ajo që jam mësuar ta shoh
në Shtetet e Bashkuara ose në Republikën Dominikane, nga jam. Pamja ime nuk
lodhej të bëja përshtypje kur shikoja sheshet, kafenetë, trotuaret, dyqanet, ku
ishin protagonistët e moshuar. Unë duhet të rrëfej se ishte një përshtypje e
mrekullueshme e parë.
Zbulova një qytet me një histori të lashtë, pronar i shumë
transformimeve, i njerëzve të bukur që rrezatojnë shpresë dhe shpresë edhe në
mënyrën se si duken dhe bashkëveprojnë me të tjerët. Në këtë kohë të shkurtër
zbulova se pamja e tyre kishte shumë lidhje me timen, me atë mënyrë për të parë
në sytë tuaj dhe për të buzëqeshur që është gjithashtu karakteristike për
njerëzit e mi në Republikën Dominikane. Ky detaj më bëri të dashurohem me
vendin dhe njerëzit e tij. Unë vij nga një vend i ri në krahasim, megjithatë
është mbresëlënëse sesi njerëzit mund të kenë gjëra që u ngjajnë atyre, që i
afrojnë ata, madje edhe duke qenë kaq larg nga njëri-tjetri.
Kështu fillon përvoja ime e paharrueshme në Skampa 21
International gjatë muajit Tetor 2019, në Elbasan, Shqipëri. Që nga ardhja ime
zbulova një vend në procesin e strehimit të mundësive të reja, ku entuziazmi
mbresëlënës i njerëzve të tij është protagonisti i atmosferës që merret me
frymë atje. Mirësia e tij, dashuria për artet, historia dhe përvojat shekullore
në çështjet e transformimit përmes migrimeve të ndryshme që e përbëjnë, është
pjesë e jetës së përditshme të këtij vendi të bukur.
Festivali Skampa 21
Kjo ngjarje e rëndësishme kulturore e një reagimi
ndërkombëtar, e sponsorizuar nga institucione të ndryshme si Bashkia Elbasan,
abi Banka Amerikane e Investimeve, Ministria E Kultures, Atlas Of Transitions,
Instituti Kulturor Rumani, Ambasada e Rumanisë, Ambasada e Hungarisë dhe
Metropol, si dhe Bashkia të Elbasanit dhe kryetarit të tij, Z. Glendian Llatja,
ndër institucionet e tjera. Skampa International u përfaqësua nga ngjarje të
shumta dhe vënia në skenë e teatrit vendor të disa qyteteve në vend, si
Shqiperi, Elbasani, Tirana dhe vende si Maqedonia E Veriut: Maqedonia, Azerbajxhan
/ Azerbajxhani, Italia, Rumania, Hungaria, Kosova, Polonia , ndër të tjera;
duke e kthyer pjesëmarrjen tonë në këtë edicion të festivalit si përfaqësimi i
vetëm i Republikës Dominikane, Shteteve të Bashkuara dhe Amerikës në
përgjithësi, një nder i madh për mua, pasi kam pavdekësuar Peter El Rojo si
pjesë e Festivalit Skampa 2019 në Elbasan, Shqipëri.
Ndër shfaqjet teatrale që pashë (dhe nuk i pashë të gjitha)
janë:
Jashte Bie Bore / Outdoors, It’s Snowing, Teatri Kombetar,
një psikodramë që është një reflektim mbi realitetin që jetojmë sot, familjen,
marrëdhëniet, në një kohë kur problemi i migracionit është në pikën më të
lartë. Me një kast të madh aktorësh të mirë si Trimosh Ramadani, Terit Neziri,
Blerim Ismani, Muzafer Etemi.
Në pritje të Godot nga Samuel Beckett një skenë e kompanisë
së Teatrit Muzikor Shtetëror Azerbajan nën drejtimin e mrekullueshëm të Younes
Valipour me aktorët Shovgi Huseynov, Azizagha Azizov, Alimammad Novruzov,
Huseyn Alili, Huseyn dhe aktorin dhe muzikantin e ri Huseyn Naghiyev.
Duke qenë në gjendje të shijojmë talentin dhe praninë e Maia
Morgenstern dhe Marius Boroschi, ajo nuk ka asnjë parametër, forca, prania
skenike e të dyve, ishte diçka mbresëlënëse dhe unë rrëfej se nga profesionet e
ditës, Peter Dubó dhe unë, arritëm në teatër duke vrapuar dhe ne hymë pak para
se të fillonte shfaqja dhe të tregohej e vërteta, atë ditë, unë nuk mund ta
kontrolloja programimin, nuk dija çfarë ishte në tabelë. Për këtë arsye, nuk e
kishim idenë se do të dëshmonim për punën e shkëlqyeshme që na sollën këta dy
aktorë të mëdhenj rumunë. Në fund të shfaqjes, shkojmë në pritjen e paraqitur
në hotelin historik ku kemi qëndruar, Real Scampis, një vend i bukur i mbuluar
nga muret antike të qytetit të Elbasanit. Gjatë veprimtarisë, drejtori artistik
i Skampa International, Z. Adonis Filipo, ishte i sjellshëm sa për tu
prezantuar me kryetarin e qytetit dhe me këta dy aktorë të shkëlqyeshëm dhe
mund t’i shprehja të dy admirimit tim për një punë kaq të shkëlqyeshme.
Një nga përvojat më të këndshme të pjesëmarrjes time në
Skampa International 21 ishte që të takohesha dhe të ndahesha çdo ditë me
aktoren legjendare të Kinemasë, teatrit dhe televizionit, Diva e madhe e
klasike e skenës së teatrit Grek, adhurimi i vendit të saj, etj. Shqipëri,
Margarita Xhepa, i cili morri pjesë në të gjitha prezantimet e shoqëruara nga
ndihmësi i tij, me një energji dhe entuziazëm, që ne tashmë donim të kishim
shumë prej nesh. Dëshmimi i shfaqjes së dashurisë që njerëzit e tij
pretendojnë, ishte diçka e bukur dhe e paharrueshme.
"Bella Margarita" siç e quaja që nga momenti kur
ata na prezantuan, më bëri përshtypje ëmbëlsia dhe eleganca e saj, megjithëse
në një moment mund ta shihja karakterin e saj të fortë, gjë që më bëri të
admiroja edhe më shumë.
Fjalët dhe shprehjet tuaja për punën time,
unë gjithmonë do t'i marr me vete ndër gjërat më të bukura që kam arritur të
dëgjoj gjatë gjithë karrierës time. Fatmirësisht, Peter Dubó, duke përfituar
nga rasti, e intervistoi atë për shfaqjen e saj televizive në Shtetet e
Bashkuara dhe kjo mbetet për pasardhësit si një kujtim i shkëlqyeshëm i një
dëshmie madhështore.
Ndonjëherë, jeta na paraqet me situata që ripërcaktojnë
gjëra të panumërta; dhe momentet më komplekse turbullojnë karakterin e
njerëzve. Disiplina dhe stërvitja teatrale ka shumë të përbashkëta me
stërvitjen e një brigade ushtarake, ku detyra është mbi të gjitha, po aq
domethënëse sa "Betimi i Hipokratit" në Medinë, rituali i
përfaqësimit është më lart gjithçka dhe ne duhet të arrijmë në ritin e përfaqësimit
me përgatitje, shpërndarje, bindje, disiplinë, etikë profesionale, respekt për
publikun, partnerët tanë skenikë, teknikë, autorin e tregimit dhe punën që
duhet të përfaqësojmë. Megjithëse ndonjëherë, rrethana përtej kontrollit tonë,
ato mund të bëhen më të forta se çdo arsyetim profesional.
Pasi të jetë planifikuar pjesëmarrja ime në edicionin e
21-të të Skampa International, u krijua një situatë familjare që për herë të
parë më bëri të mendoj të heq dorë nga një angazhim i fituar; u largua pa
menduar dy herë, por familja ime, e cila për një jetë të tërë ka jetuar
përkushtimin tim për punën time dhe e di disiplinën time dhe dorëzimin në
teatër, nuk e lejuan atë, ata nuk do të më lejonin për herë të parë të dështoja
përgjegjësinë time dhe për punën e atyre që më prisnin dhe kishin praninë time.
Në këtë mënyrë dhe brenda situatës që po jetonim, ata u siguruan që mbërrita në
aeroport me kohë për t'iu përgjigjur angazhimit të vendosur, Tahiana, mbesa ime
u kujdes për këtë.
Gjatë gjithë këtij udhëtimi, zemra dhe mendimet e mia
kishin qëndruar në shtëpi, pranë meje, por, vetëkontrolli, përqendrimi i
vëmendjes, armët jetësore që i bleni me stërvitje, dalin në momentet që ju
nevojiten më shumë.
Pasi zbritëm në Tiranë, kryeqytetin e Shqipërisë, ne u takuam
nga mësuesi dhe drejtori i teatrit Adonis Filipi. Për mua ishte një lidhje e
menjëhershme, ndjeva se e kisha njohur për një jetë të tërë. Ndarja me të për
filozofinë e tij të teatrit dhe mësimit teatror në përgjithësi ishte diçka
shumë e veçantë, mirësia dhe vëmendja e tij ishin gjithnjë më të mirat. Njeri i
bisedës inteligjente, gjithmonë me fjalën e duhur dhe qetësinë që mësohet me
përvojën dhe karakterin e viteve. Unë i vlerësoj fjalët e tua dhe gjithçka që
shpreh publikisht në ditën e prezantimit tim, fjalët e tua janë të paçmuara për
mua, kjo më bëri të ndjehem shumë e përhapur; dhe shpresoj që një ditë ajo
dëshirë e vullnetit të tij të materializohet në atë histori për të cilën ai më
foli, në mënyrë që unë të isha pjesë e saj.
Kjo ka qenë një para dhe pas, para punës së përbashkët
me Peter Dubó, shokun tim të udhëtimit dhe drejtorin teknik të Peter El Rojo
The Gorilla, për të gjitha ato që jetoja me kolegë me të cilët mund të ndaja
këtë periudhë të shkurtër, për pritjen nga publiku te puna ime, për vëmendjen e
shtypit dhe të gjithë atyre që përbëjnë këtë ngjarje të mrekullueshme
kulturore, për njerëzit e Elbasanit, rrugët dhe tregimet e saj, për familjen
Filipi, teknikët e teatrit, atje një para dhe pas e paharrueshme për mua dhe
unë do ta përsërisja nesër dhe me një mijë dashuri.
Faleminderit
Adonis Filipi, faleminderit Shqipëri, Elbasan, faleminderit Skampa 21/2019
Albanian Translation:
Albanes:
